Grip op AI: 7 stappen voor een proactieve OR

18 november 2025 / Fred Fabels

De ontwikkelingen op het gebied van AI gaan razendsnel. Grote kans dat AI ook binnen jouw organisatie al wordt ingezet. Let daarbij goed op als OR, want AI wordt geregeld ingevoerd zonder dat de OR betrokken is. Vaak begint het als ‘een pilot’, maar óók pilots zijn adviesplichtig volgens Artikel 25 van de Wet op de ondernemingsraden (WOR). En bovendien, de impact van AI valt niet samen te vatten onder één wetsartikel. Met welke wetten moet de OR rekening houden bij de invoering van AI binnen de organisatie?

Welke wetten geven houvast?

AVG/GDPR: beschermt persoonsgegevens en verplicht DPIA (Data Protection Impact Assessment) bij risicovolle AI.
Arbowet: verplicht een actuele RI&E waarin ook digitale risico’s en psychosociale arbeidsbelasting staan.
WOR: AI-toepassingen raken veel artikelen. De OR heeft informatierecht (wat speelt er zich af?), adviesrecht (bij invoering), instemmingsrecht (o.a. bij personeelsvolgsystemen en beoordelingsregelingen) en kan altijd het initiatiefrecht gebruiken om voorstellen te doen en urgentie te creëren.
EU AI Act: verplicht sinds februari 2025 AI-geletterdheid en een AI-literacy plan. Dat betekent dat iedereen die met AI werkt in de organisatie een cursus moet volgen. Ook verbiedt het risicovolle toepassingen zoals emotieherkenning op de werkplek.

Wil je meer weten over de rol van de OR bij de privacy van werknemers? Na de training OR en privacywetgeving (AVG) in de praktijk weet je hoe het werkelijk zit en kun je een instemmingsverzoek van de bestuurder beoordelen.

Wat kan de OR doen?

Verdwijnen repetitieve taken, worden processen versneld en neemt de productiviteit toe? Mooi, maar wellicht stijgt tegelijkertijd ook de werkdruk, groeit de ongelijkheid en neemt de sociale verbinding af. Alles hangt af van de keuzes die we nu maken. Terwijl de politiek nog wetten aan het schrijven is en handhaving aan het optuigen is, zijn organisaties al lang aan het opereren met AI. De juiste richting geven aan de transitie vraagt om een proactieve OR!

7 concrete stappen

Stap	Actie
Inventariseer	Vraag informatie op: Welke AI-toepassingen zijn er nu in de organisatie? Wat is het doel van elke toepassing? Is er een DPIA gedaan?
Claim je rol	Zorg dat je als OR betrokken bent bij pilots en proefprojecten. Ook die vallen onder het adviesrecht. Wacht niet tot het systeem live gaat.
Bouw kennis op	AI-geletterdheid is verplicht. Investeer in training en bijscholing voor jezelf en je collega-OR-leden.
Stel kritische vragen	Hoe werkt het algoritme? Welke data worden gebruikt? Wie controleert de uitkomsten? Blijft er ruimte voor menselijke beoordeling?
Borg menselijke tussenkomst	Verzet je tegen volledig geautomatiseerde beslissingen. Beslissingen moeten altijd door mensen kunnen worden gecontroleerd en herzien.
Update de RI&E	Neem AI-risico’s expliciet op in de Risico-Inventarisatie & -Evaluatie. Zorg dat psychosociale arbeidsbelasting (PSA) aan de orde komt.
Bundel krachten	Werk samen met andere ondernemingsraden en deel kennis. Veel organisaties worstelen met dezelfde vragen.

Wat kan jij nu doen?

Pak het initiatief. Zet AI op de agenda van je OR, inventariseer welke systemen al in gebruik zijn, en maak een werkplan met de stappen uit dit artikel. De beste manier om grip te krijgen is door nu te beginnen — niet als het beleid al vastzit. Heb je vragen over hoe je dit aanpakt? Of wil je weten welke mogelijkheden SBI Formaat aanbiedt op het gebied van training & advies? Neem contact op met één van onze adviseurs.

Ook de Autoriteit Persoonsgegevens geeft richtlijnen waarin zij benadrukt hoe belangrijk transparantie en uitlegbaarheid van AI zijn en wijst op mogelijke gevolgen, zoals minder privacy, hogere werkdruk en verlies van autonomie. Lees meer.