Blog

Van de week zag ik maar weer eens een nieuwsbericht over een inspraakavond over de komst van een asielzoekerscentrum in een Nederlandse gemeente. De emoties liepen hoog op. Bewoners maakten zich zorgen over veiligheid, druk op voorzieningen, en de leefbaarheid van hun wijk. Aan de andere kant waren er ook stemmen die opriepen tot menselijkheid, tot verantwoordelijkheid. Iedereen had een punt. Iedereen sprak vanuit oprechte zorgen. Maar na afloop was de teneur: “Er is geluisterd, maar niet gehoord.”

En precies dat gevoel – dat we wel praten, maar elkaar niet verstaan – zie ik steeds vaker terug. Of het nu gaat om vluchtelingen, boeren, klimaat, wonen of zorg: we zitten vol belangen, maar krijgen zelden een beweging van de grond.

Belang of beweging?

We leven in een tijdperk van belangen. Iedere groep, ieder collectief, ieder individu lijkt een punt te hebben. Een strijd. Een zaak. En terecht. Hun zorgen zijn reëel, hun vragen oprecht, hun woede vaak begrijpelijk. Maar toch knaagt er iets. Want hoe luid de roep ook is, hoe massaal een protest ook lijkt: zelden wordt het een echte beweging.

Het verschil tussen een belang en een beweging lijkt klein, maar is fundamenteel. Een belang is iets wat jou raakt. Een beweging is iets wat ons raakt. Een belang zegt: “Ik wil verandering.” Een beweging zegt: “Wij doen het samen.”

En daar wringt het. Want in de praktijk zie je dat belangen vaak botsen. De ene groep eist bescherming van de buurt, terwijl de ander opkomt voor het lot van mensen op de vlucht. De één wil ruimte, de ander rust. Iedereen wil gehoord worden, maar zelden luisteren we naar elkaar. Er is een kakofonie van belangen, maar geen harmonie.

Wil jij, met de OR, het verschil maken op het gebied van diversiteit en inclusie in jouw organisatie? Volg de training Diversiteit, gelijkwaardigheid & inclusie.

Identiteit of solidariteit?

Misschien komt het doordat we in een tijd leven waarin identiteit belangrijker is geworden dan solidariteit. Waarin zichtbaarheid belangrijker is dan verbinding. En dus staat elke groep met zijn eigen argumenten, zijn eigen zorgen, zijn eigen angsten – terwijl de ander op afstand blijft, soms sympathiek knikkend, maar vaak ook vijandig of murw. Het blijft daarmee bij incidenten, bijeenkomsten, hashtags, demonstraties. Soms luid, soms indrukwekkend, soms zelfs met effect – maar zelden duurzaam. Want zonder verbinding, zonder gezamenlijk doel, zonder de bereidheid om ook het belang van de ander mee te dragen, wordt een belang nooit meer dan dat: een roep in de woestijn.

De uitdaging is dus niet meer alleen: hoe maken we onze belangen zichtbaar? Maar: hoe maken we van al die belangen een gedeelde beweging? In de samenleving zie ik niet een-twee-drie een oplossing. Maar in organisaties is daar volgens mij al een geschikt instituut voor, namelijk de medezeggenschap. Juist in de OR komen al 75 jaar botsende stemmen samen, worden belangen tegen elkaar afgewogen en krijgen besluiten vorm die meer zijn dan de optelsom van frustraties. Medezeggenschap biedt het platform om niet alleen gehoord te worden, maar ook te leren luisteren – en om van ‘ik’ naar ‘wij’ te bewegen.

Medezeggenschap is geen papieren inspraakinstrument – het is een oefenruimte voor democratie. Voor dialoog. Voor beweging. Het vraagt lef, tijd, geduld én constante vernieuwing. Kijk bijvoorbeeld naar jongerenraden in gemeenten die actief meeschrijven aan opvangbeleid, of ondernemingsraden die sociale en groene doelen koppelen aan personeelsbelangen. Daar wordt het al tastbaar: het kan wél.

Roepen of bouwen?

Dus laten we het niet bij roepen houden. Laten we bouwen. Blijven investeren in echte, inclusieve medezeggenschap – waarin we niet alleen ons eigen gelijk verdedigen, maar ook de moed hebben om samen te zoeken naar een gedeeld belang. Want pas dan kunnen we van belangen weer een beweging maken. En dan begint de verandering die we hard nodig hebben misschien wel bij de medezeggenschap. Maar kunnen we dat wat we daar leren en doen ook meenemen naar het publieke debat en naar de samenleving?

Geschreven door Jytte Glissenaar, SBI Formaat.