Blog

Een veilig werkklimaat ontstaat niet vanzelf. Het vereist duidelijke keuzes, actief leiderschap en betrokkenheid van alle partijen binnen de organisatie. In dit artikel deel ik inzichten over wie verantwoordelijk is voor sociale en psychologische veiligheid op de werkvloer, welke rollen daarin cruciaal zijn – en waarom alleen beleid niet voldoende is.
Gedoe in organisaties kan betrekking hebben op conflicten, misverstanden of ongewenst gedrag, zoals pesten of intimidatie. Dit kan de sfeer binnen een organisatie verstoren en invloed hebben op de productiviteit en het welzijn van medewerkers. Om dit te voorkomen, is het essentieel om een veilig werkklimaat te creëren, waarin medewerkers zich veilig voelen en waar respect, open communicatie en samenwerking centraal staan.

Het belang van een veilig werkklimaat

Een veilig werkklimaat zorgt ervoor dat medewerkers zich sociaal én psychologisch veilig voelen. Dit betekent dat medewerkers zich niet bedreigd voelen door negatieve gedragingen van collega’s of leidinggevenden, zoals pesten, intimidatie of uitsluiting (sociale veiligheid), en dat ze zich vrij voelen om hun ideeën, zorgen of fouten te delen zonder angst voor repercussies (psychologische veiligheid).

De rol van leidinggevenden en hun verantwoordelijkheid

Leidinggevenden hebben een cruciale rol in het creëren van en toezien op een veilig werkklimaat. Ze dragen de verantwoordelijkheid voor sociale en psychologische veiligheid in hun teams en binnen de organisatie als geheel. Leidinggevenden moeten zelf het goede voorbeeld geven als het gaat om respectvol gedrag en inclusie. Ze laten zien hoe zij met conflicten omgaan, hoe ze feedback geven en hoe ze openstaan voor de meningen van anderen. Leidinggevenden moeten actief werken aan een cultuur waarin iedereen zich gewaardeerd voelt. Wat zou er moeten gebeuren?

1. Leidinggevenden trainen in het herkennen en aanpakken van grensoverschrijdend gedrag;
2. Ondersteunen van open communicatie;
3. Actief ingrijpen bij conflicten;
4. Creëren van psychologische veiligheid;
5. Echte verantwoordelijkheid nemen, deze niet alleen afschuiven op een vertrouwenspersoon.

De rol van de vertrouwenspersoon: vangnet of valse veiligheid?

Leidinggevenden spelen dus een cruciale rol in het creëren van een veilige werkcultuur. Als zij niet actief bijdragen aan een sfeer waarin grensoverschrijdend gedrag bespreekbaar is en aangepakt wordt, blijft een vertrouwenspersoon vooral een symbolische functie zonder echte impact. Veel organisaties installeren een vertrouwenspersoon zonder dat voldoende bekend is wat diens rol of meerwaarde is. Dan krijgt deze vaak onvoldoende mandaat, ondersteuning of onafhankelijkheid. Hierdoor voelen medewerkers zich alsnog niet veilig om misstanden te melden. Bovendien wordt er soms weinig gedaan met meldingen, waardoor vertrouwen in het systeem ontbreekt.
De vertrouwenspersoon moet in een onafhankelijke positie kunnen fungeren als vertrouwelijke gesprekspartner voor alle medewerkers.

De vertrouwenspersoon is van groot belang om ongewenst gedrag en conflicten tegen te gaan en helpen op te lossen. SBI Formaat zet zich in om de positie en het functioneren van vertrouwenspersonen te optimaliseren.

Veilig werken? Vergeet de preventiemedewerker niet!

De preventiemedewerker speelt een belangrijke rol bij psychosociale arbeidsbelasting (PSA) waaronder grensoverschrijdend gedrag, werkdruk, en pesten vallen. Hoewel deze rol vaak vooral wordt gekoppeld aan fysieke veiligheid, moet een preventiemedewerker zich ook bezighouden met mentale en sociale veiligheid.
Wat kan de preventiemedewerker doen bij PSA?

1. Risico’s signaleren en voorkomen;
2. Beleid ontwikkelen en toetsen;
3. Vertrouwenspersoon en OR ondersteunen;
4. Leidinggevenden adviseren en aanspreken;
5. Voorlichting en training geven.

De preventiemedewerker speelt dus een belangrijke rol in het signaleren, voorkomen en aanpakken van grensoverschrijdend gedrag en andere PSA-problemen binnen organisaties. Door proactief te handelen draagt de preventiemedewerker bij aan een veilige en gezonde werkomgeving. De organisatie moet deze rol wel serieus nemen en niet als papieren verplichting beschouwen. Door actief samen met de vertrouwenspersonen op te trekken kunnen de rollen elkaar ondersteunen en versterken.

De rol van de OR: meer doen dan meekijken!

Onderschat de ondernemingsraad niet in zijn belangrijke taak in het bevorderen van een veilig werkklimaat en het ondersteunen van het beleid rondom sociale en psychologische veiligheid. Dit kan de OR door:

1. Advies en medezeggenschap;
2. Signalering van problemen;
3. Bevorderen van bewustwording;
4. Toezicht houden;
5. Invloed via de WOR, de Arbowet en de cao.

Goed werkgeverschap: veilig werken begint niet bij een vinkje!

Goed werkgeverschap gaat hand in hand met het creëren van een veilig werkklimaat. Het betekent dat een werkgever zorg draagt voor het welzijn van zijn medewerkers, zowel op het gebied van fysieke als psychologische veiligheid. Dit houdt in:

• Het bieden van een respectvolle werkomgeving waar iedereen gelijk wordt behandeld;
• Het waarborgen van sociale veiligheid door regels tegen pesten, intimidatie en discriminatie;
• Het bevorderen van psychologische veiligheid, zodat medewerkers zich vrij voelen om ideeën te delen, fouten te maken en zich kwetsbaar op te stellen;
• Het ondersteunen van medewerkers die met problemen of zorgen zitten, bijvoorbeeld door het aanbieden van een vertrouwenspersoon of begeleiding;
• Het bieden van adequate training voor leidinggevenden en medewerkers om bewustzijn te creëren en vaardigheden te ontwikkelen in het omgaan met sociale en psychologische veiligheid.

Samenvattend

Het creëren van een veilig werkklimaat is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van de leidinggevenden, de preventiemedewerker, de OR, de vertrouwenspersoon en niet op de laatste plaats de medewerkers zelf. Leidinggevenden moeten het voortouw nemen in het bevorderen van zowel sociale als psychologische veiligheid, terwijl de OR een belangrijke rol speelt in het adviseren en bewaken van beleid en het signaleren van problemen. Goed werkgeverschap houdt in dat de organisatie actief werkt aan het welzijn van haar medewerkers en een cultuur van respect en veiligheid bevordert

Lees het volledige artikel van Ellen Leijdekkers op kennisplatform Werk & Veiligheid door te klikken op de afbeelding.

Geschreven door Ellen Leijdekkers, trainer & adviseur SBI Formaat.