Arbeidsvoorwaarden – de rol van de OR
Aan de slag met arbeidsvoorwaarden; hoe doe je dat als OR?
Met tips en overwegingen voor een goede start.
In het Nederlands recht ligt het primaat om te onderhandelen over arbeidsvoorwaarden bij de individuele medewerker en bij de vakbonden op basis van de Wet op de CAO. De OR heeft hierin geen formele positie en moet zich volgens sommigen niet bemoeien met arbeidsvoorwaarden. De praktijk is echter veel genuanceerder. Er zijn steeds meer bedrijven waar de vakbonden geen positie hebben. De OR komt dan voor de keuze te staan toch de handschoen op te pakken en aan de slag te gaan met het overleg over arbeidsvoorwaarden. Maar ook in CAO’s worden vaak mogelijkheden gegeven om deze op bedrijfsniveau in te vullen.
Blackball, Nieuw-Zeeland
Als ik denk over de rol van de vakbonden en de OR bij arbeidsvoorwaarden, dan denk ik vaak terug aan een gesprek dat ik had met Alan, onze buschauffeur op onze reis door Nieuw-Zeeland (NZ). Wij waren op het Zuidereiland, in Blackball om precies te zijn. Een mijnstadje waar volgens onze reisgids de vakbeweging was ontstaan. Ik vertelde Alan dat ik werkte voor een trainingsinstituut dat verbonden was met de vakbond. “Keep up the good work”, was zijn reactie. Alan vertelde dat de vakbond zijn beste tijd had gehad in NZ. Weinig mensen waren nog lid, werkten in flex-contracten en de positie van de vakbond was uitgehold. Hij vertelde mij dat hij daardoor zijn inkomen voor de helft flexibel was geworden en afhankelijk was van de fooien die hij van de toeristen kreeg. Dat deed toen wel wat met mij. Alan maakte mij weer duidelijk waarom een sterke vakbond belangrijk is. Dat het belangrijk is een stevige positie te hebben om ook echt te kunnen onderhandelen. En wat voor een vakbond geldt, geldt ook voor een OR.
Nederland heeft een sterke vakbondstraditie en een sterke medezeggenschapstraditie. Ook in Nederland verandert echter het klimaat. Vakbonden verliezen leden omdat mensen er steeds vaker voor kiezen geen lid te worden. De samenleving is meer divers geworden. Er zijn steeds meer branches die niet passen in de bestaande CAO’s en er zijn steeds meer bedrijven waar de vakbonden onvoldoende een vuist kunnen maken om een onderhandelingspositie te verwerven. Op die plekken zie je dat de OR steeds meer een rol krijgt op het gebied van arbeidsvoorwaarden.
Arbeidsvoorwaarden liggen vast in individuele arbeidsovereenkomsten en in CAO’s. In de individuele arbeidsovereenkomst wordt vaak verwezen naar een AVR (arbeidsvoorwaardenregeling) die van toepassing is op de arbeidsovereenkomst. In de praktijk hebben deze AVR’s verschillende namen; handboek personele regelingen, secundaire arbeidsvoorwaarden , bedrijfsreglement, etc.). In bedrijven waar geen vakbond is, komt de OR meestal voor de keuze te staan om de onderhandelingen hierover op te pakken. Hieronder een paar tips en overwegingen die je kunnen helpen je rol als OR bewust te pakken.
Tips voor de OR die start met arbeidsvoorwaarden
- Kijk eerst of er een vakbond actief is binnen jullie organisatie en of er een CAO is waar (een gedeelte van) het personeel onder valt. Nodig ze eens uit voor een gesprek om te kijken welke rol zij voor zichzelf zien en hoe je eventueel kunt samenwerken.
- Breng in kaart hoe de arbeidsvoorwaarden in jullie bedrijf vastliggen. Is er een handboek, zijn er allerlei losse regelingen, vallen sommige bedrijfsonderdelen wel onder een CAO?
- Breng ook in kaart hoe op dit moment de arbeidsvoorwaarden worden gewijzigd. Gaat de werkgever met alle medewerkers in gesprek, worden wijzigingen schriftelijk medegedeeld, etc.? Op welke wijze is de invloed van werknemers op arbeidsvoorwaardenvorming geregeld?
- Denk je dat er onder jullie collega’s voldoende draagvlak is voor een rol van de OR bij het overleg over arbeidsvoorwaarden?
- Denk na over hoe het overleg over arbeidsvoorwaarden er uit zou moeten zien. Met wie onderhandel je (HR, bestuurder), hoe betrek je de achterban, wie onderhandelt er namens de OR (delegatie, professioneel onderhandelaar), etc.
- Inventariseer hoe sterk jullie als OR staan in het overleg met de bestuurder en bepaal of jullie in staat zijn het onderhandelingsproces op te pakken. Hebben jullie een convenant afgesproken, heeft de OR een mandaat van de achterban, beschikken jullie over voldoende competenties om het overleg te voeren, heb je voldoende budget om deskundigen in te schakelen?
- Maak als OR een bewuste keuze of je deze rol wilt oppakken en geef richting bestuurder aan hoe jullie dat willen doen. Ben daarin vooral stellig, want het onderhandelen is nu al begonnen.
Geschreven door Pieter Kas, organisatieadviseur SBI Formaat.
Meer informatie?
Hulp nodig? Onze adviseurs en expertiseteam HRM ondersteunen je graag.
Meer informatie over HR en arbeidsvoorwaarden
Training ‘OR en arbeidsvoorwaarden’
Tijdens de training ‘OR en arbeidsvoorwaarden’ verkennen we het brede terrein van arbeidsvoorwaarden. Wat valt er allemaal onder en wat is er in de organisatie al geregeld? Wij gaan in op de (on)mogelijkheden van de OR. Je leert welke rol de OR kan hebben en wat de rol van de vakbonden is. Deze training is bedoelt voor OR’en van bedrijven die niet of deels onder een CAO vallen.
Training ‘De Werkkostenregeling’
Wijzigingen binnen de werkkostenregeling hebben vaak behoorlijke financiële consequenties, maar bieden ook mogelijkheden en kansen. Welke gevolgen hebben wijzigingen voor jouw organisatie? Moet het arbeidsvoorwaardenpakket worden aangepast? Tijdens de training ‘De Werkkostenregeling’ krijg je antwoord op deze vragen, kun je de situatie in jouw organisatie inventariseren, ken je alternatieven en ben je op de hoogte van de rol van de OR.
Blogserie ‘arbeidsvoorwaarden’
Dit is een blog uit een reeks over de rol van de OR bij arbeidsvoorwaarden.
Volg onze nieuwsbrief, App en social media (LinkedIn, Facebook, Twitter en Youtube) voor updates en trainingen op het gebied van arbeidsvoorwaarden.
Neem contact met ons op als je een professionele onderhandelaar nodig hebt.
